Achter het artwork: Zoltan

We hebben voor onze Zoltan serie al meerdere items gewijd aan barrel agen en whisk(e)y. Tijd om het eens over het artwork te hebben. En wel met Teun Jansen, degene die voor iedere nieuwe Zoltan door oude boeken speurt naar interessante beelden voor de etiketten.

Van collega naar collage
Hoe ben je eigenlijk begonnen met het maken van collages? “Ik heb de kunstacademie gedaan toen veelal met tekenen en schilderen bezig geweest. Op een gegeven moment ging ik CD’s branden voor een vriend. Toen dacht ik; ja ik kan dit lelijke plastic hoesje teruggeven met de naam van het album erop, of ik kan mijn eigen covers maken, zodat je de CD’s ook tussen de rest kan zetten. Dat vond ik uiteindelijk zo leuk dat ik daar een project van heb gemaakt ‘cvr cvr’. Hierbij heb ik van 200 platen een nieuwe collage-cover gemaakt. Dit heb ik uiteindelijk ook gepresenteerd in een oude cd bak, zoals je die had bij de muziekwinkel. Zo konden mensen hierdoorheen kijken en de platen opnieuw ontdekken. In die tijd maakte ik ook posters voor de Effenaar, toen ben ik daarvoor ook collages gaan maken. En ik heb hier bij Van Moll gewerkt, zo ben ik met Erwin in overleg gekomen voor de collages. Mijn liefde voor craftbeer is hier ontstaan, dus het maken van de Zoltan etiketten vind ik echt een leuk project. Hetzelfde basisbier, telkens toch iets anders. Ook wist ik dat er meerdere aan zaten te komen, dus ik dacht ook wel; als Erwin tevreden is dan kan ik wel even vooruit,” vertelt Teun.

Evolutie van de Zoltan-etiketten
En vooruit kan hij zeker. We zijn inmiddels al flink wat versies verder. Maar hoe gaat het eigenlijk in z’n werk? “Voor de eerste Zoltan ben ik begonnen met het maken van een collage. Omdat Zoltan natuurlijk een basisbier is wat telkens op een ander vat gerijpt wordt, neem ik elementen uit eerdere collages mee naar de volgende versie. Die krijgt een uniek uiterlijk en heeft hints van het vorige. Net zoals het bier. Ik heb nu een aantal bestaande elementen, die je kunt herkennen van een eerder etiket, en hier voeg ik nieuwe stukken aan toe. Ook haal ik dingen weg, zoals het gezicht wat op de eerste Zoltan’s te zien was. Eerst gespiegeld, toen gedraaid. Dan is het op een bepaald moment op. Al zou ik het wel tof vinden om hem over een tijdje terug te laten komen. Ik bewaar namelijk alle knipsels. Zo kan ik het oude element terug laten komen. Ik ben wel benieuwd of mensen dat ook doorhebben, dat ze het opvalt als ze een flesje kopen of aan het drinken zijn en naar het etiket kijken,” legt Teun uit.

Stukje voor stukje
Dus dat was het proces voor Toumintol weer, aan de slag met bestaande elementen?
“Het begon vrij simpel met de edities Bowmore en Kentucky, maar rondom Coal Ila werd de collage wat te druk. Te veel elementen, dus voor Toumintol heb ik hem nog verder uit elkaar gehaald om weer wat rust te creëren. De bestaande collage, van de vorige Zoltan dus, haal ik deels uit elkaar en hiermee begin ik te schuiven. Ik behoud altijd clusters, dus elementen die bij elkaar passen. Deze vormen de collage. In die clusters komen wel elementen terug uit andere clusters, om toch wat eenheid te bewaren. De grootste uitdaging is dat de naam van het bier en de stijl nog over mijn collage heen komt. Het moet dus wel leesbaar zijn, maar ik wil hier ook niet altijd een ‘witruimte’ tussen laten. Ik vind het niet erg dat jullie dat doen, dan kan ik werken met toevalligheden. Ik haal dingen weg, voeg dingen toe. Tot ik tevreden ben. Dan scan ik het geheel in waarna ik de achtergrondkleur ga bepalen. Dat is gewoon testen en kijken of het werkt. Bij het maken van de collage kijk ik wel al naar kleuren, maar ben ik nog niet bezig met de achtergrondkleur. Dit komt pas in de nabewerking. Bij Coal Ila ben ik ook een andere achtergrond kleur gaan gebruiken, om echt duidelijk te maken dat dit weer een nieuw bier was binnen de serie,” vertelt Teun.

Bont circus
Waar komen de elementen vandaan? “Ik ga altijd naar de kringloop en zoek daar boeken uit. Hieruit haal ik allerlei dingen voor de collage. Het liefst zijn de boeken zo oud mogelijk, vergeeld zelfs. Boeken die kleurrijk zijn, veel tekeningen hebben of juist hele abstracte dingen. Als je daar dan weer een element uit haalt, dan is het helemaal niet meer herkenbaar. En de boeken mogen overal over gaan. Nu heb ik boeken over circussen, spiritualiteit, menselijk lichaam en horrorfilms bij. Eerst ging ik alleen op de kunstboeken af, nu vind ik juist dit soort boeken veel interessanter. Vaak snij ik snel een plaatje uit een boek om even te kijken of het iets is. Met de gedachte dat ik het erna netjes zou maken, maar vaak laat ik het dan zo, de ruwheid. Juist het zien van een paginanummer of een rand vind ik mooi in een collage,” vertelt Teun trots.

Van iets, naar niets, naar iets
Dus buiten de clusters start je blanco? “Je bent er mee bezig en dan ontstaat er iets. Je kan natuurlijk van tevoren een idee hebben, maar dat wordt het nooit. Zeker niet omdat ik vrijwel altijd analoog werk. Op een computer kun je veel aanpassen, dat doe ik zelden. Ik werk met wat ik heb. Soms zoek ik ook iets in een van mijn boeken, maar dan krijg ik het niet gevonden. Dan moet ik het op een andere manier oplossen. Ik kijk naar wat de boeken mij geven. Zo zit het vrijheidsbeeld, althans het gezicht, in één van de eerste Zoltan’s alleen herkent niemand dit. Juist dat vind ik mooi, iets nieuws maken van iets anders. Het moet niet duidelijk zijn waar het vandaan komt. Ik heb er bewust voor gekozen om wel altijd iets van een gezicht of ogen terug te laten komen. Iets wat je aankijkt en je aandacht vraagt. Bij Kentucky Moonshine zit er een Amerikaanse vlag in, dat is de enige Zoltan waarbij een referentie zit naar het type vat. Dat was de eerste keer dat het buiten Schotland en Ierland te doen was. Een knipoog. Verder werk ik niet met dingen die met het bier te maken hebben. Alhoewel, Jivan was wel een uitstapje, daarbij heb ik ook meer gekeken naar het Oosterse. Toen heb ik van Erwin ook een Indiaas kookboek gekregen waar de smaken van Jivan op gebaseerd waren,” legt Teun uit.

En als we het over de Zoltans hebben, wat is dan je favoriet? “Highland Park, die was ontzettend smaakvol. Al heb ik daarvoor niet het etiket gemaakt. Dat was nog met de gele ‘Z’, maar mocht die terugkomen dan maak ik graag een nieuw etiket. Zou mooi zijn als die nog terugkomt,” zegt Teun hoopvol.

We kunnen je een klein geheimpje verklappen: wat een goed idee van Teun! Verwacht in 2023 een nieuwe Highland Park editie 😉